Kościół : wspólnota w drodze

Dzieła wszystkie kard. Josepha Ratzingera zostaną wydane przez Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w seriii "Opera omnia" ("Dzieła wszystkie") Całość obejmie 16 tomów. Projekt "Opera omnia" dotyczy uniwersalnej myśli i wszechstronnego dorobku filozoficzno-teologicznego Josepha Ratzingera - Benedykta XVI, który oddaje doskonale istotę dwutysiącletniego dziedzictwa spotkania trzech kultur: żydowskiej, grecko-rzymskiej i chrześcijańskiej. Udostępnienie przez projekt całego dzieła myśli Ratzingera jest, jak mówią redaktorzy serii, zarazem pogłębieniem myśli poprzednika, Jana Pawła II, papieża Polaka, a przez to i idei chrześcijańskiej Europy, w której Polska odgrywa decydujące znaczenie jako wyznacznik humanizmu i kultury naszego narodu. W tomie VIII Dzieł zebranych Josepha Ratzingera zostały zestawione w logicznym układzie różnorakie, pisane przy rozmaitych okazjach, teksty i studia papieża Benedykta XVI poświęcone eklezjologii i ekumenizmowi. Ze względu na ich wielką liczbę konieczne okazało się podzielenie tomu na dwie części. Przyczynki te są owocem pięćdziesięciu lat badań naukowych i działalności dydaktycznej. Stanowią wyraz żywej, otwartej na przyszłość teologii, która w owocnej, pełnej napięcia syntezie wiary i rozumu przybliża objawienie Boga w Jezusie Chrystusie i jego znaczenie dla Kościoła i świata. Zadaniem teologii jest służenie pomocą człowiekowi w poszukiwaniu prawdy Bożej i zbawienia. Dla teologa Josepha Ratzingera Sobór Watykański II jest trwałym upamiętnieniem jego własnej myśli, gdyż jej głębia odcisnęła się na najważniejszych dokumentach soborowych, w których opracowywaniu brał czynny udział. W Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium znalazła swe miejsce wielka wizja sakramentalności Kościoła: "Kościół jest w Chrystusie jakby sakramentem, czyli znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego" (KK 1). Relacje łączące Stwórcę ze stworzeniami nabierają tu konkretnych rysów w wymiarach: historycznym, społecznym i cielesnym. Liczne kierunki refleksji nad Kościołem znajdują swoje transcendentne, wszystko przekraczające centrum w Jezusie Chrystusie, wcielonym Słowie bliskości Boga, mieszkającym pośród ludzi. Od swego narodzenia aż po Mękę i śmierć jest On jednym z nas i razem z pielgrzymującym Kościołem kroczy drogą prowadzącą do wiekuistej ojczyzny. Dzięki Zmartwychwstaniu Jezusa i Zesłaniu Ducha Świętego Kościół jawi się jako "lud zjednoczony jednością Ojca i Syna, i Ducha Świętego" (KK 4). Jako lud Boży Kościół jest zawsze Ciałem Chrystusa i świątynią Ducha Świętego. Gdy Joseph Ratzinger w decydujących punktach dyskusji nad istotą Kościoła wskazuje na Chrystusa jako nieprzemijające centrum, przejawia się w tym aktualność jego myśli oraz gotowość twórczego, a niekiedy także korygującego udziału w dyspucie teologicznej. Zamieszczone tutaj jego wypowiedzi w wywiadach i polemiki z najnowszą literaturą dotyczącą eklezjologii dowodzą tego w obrazowy sposób. W najważniejszych passusach pojawiają się takie nazwiska, jak Romano Guardini, Henri de Lubac i Yves Congar, oraz nazwiska tych teologów, którzy dopomagali Kościołowi w odnalezieniu jego głębokiego wymiaru teologicznego po okresie jednostronnego koncentrowania się na zewnętrznych strukturach społecznych i prawnych. Udaje się to zrealizować dzięki ponownemu odczytaniu źródeł biblijnych i zainteresowaniu się coraz szerszym nurtem historycznych badań wielkiej tradycji, poczynając od ojców Kościoła, przez syntezy scholastyków, aż po początki nowych kierunków w eklezjologii w wiekach XIX i XX, a także w wyniku spotkania z teologią protestancką i prawosławną. Na podstawie tego bogatego skarbca teologia będzie się rozwijała z ową promieniującą mocą, która daje człowiekowi bezpieczeństwo w Kościele i rozważnie mu towarzyszy w jego pielgrzymowaniu do wiecznej ojczyzny. Dlatego też Joseph Ratzinger - Benedykt XVI stawia czoło aktualnym pytaniom kierowanym pod adresem Kościoła i jego nauki. Mimo iż bardzo dobrze i we wszystkich szczegółach znana jest mu cała tradycja Kościoła, jego wypowiedzi na tematy teologiczne nie są konwencjonalne, zawsze jednak są aktualne. Autor ma wyczucie rozwoju, a jego kierunek przewiduje na długo, zanim stanie się on przedmiotem debat na wydziałach teologicznych i w akademiach. Jakie są relacje między dzisiejszym demokratycznym stylem myślenia i sprawowaniem urzędu w imieniu Chrystusa? Jaką rolę odgrywają nowe inicjatywy we wspólnotach duchowych? Jakie relacje łączą Kościół powszechny z Kościołem lokalnym? Jak można głębiej uzasadnić teologicznie prymat papieża i znaleźć konkretny jego kształt, który byłby do przyjęcia również dla teologii prawosławnej i reformowanej? Z dużą wrażliwością i subtelnym wyczuciem wymiaru ekumenicznego Autor daje na to odpowiedzi, które jednocześnie zawsze są zaproszeniem do dalszych wspólnych przemyśleń. O tym, jak intensywna jest teologiczna obecność Josepha Ratzingera w dialogu ekumenicznym, świadczą jego obszerne analizy metody uprawiania ekumenizmu, jak również przyczynki wskazujące kierunek dialogu katolicko-prawosławnego i katolicko-protestanckiego. (Rh) Pozycja warta polecenia.